Aebraniya
Iwarakha wa
Aebraniya
Malhove o uholhelha
Iwarakha wa Aebraniya phi iwarakha yo uhelha nrima inomwooniha Yesu atimirihaka malhove e inamilhohi aahimiye ni Malhehano o Khalhayi. Yelha iwarakha ilha yaalhepiye thoko mahubiri nhina mwaya akhalhaka malhove anopwaha 60 anohimiacha mwaha uri nhina Malhehano o Khalhayi a Aebraniya, anooniha mwaari Yesu chenre awe wo utimiriha malhove o unamilhohi ni mitheko cha Opochera ishaani Olhupalhe a Ayahudi. Wo yoyo nlhatu uyo etu, iwarakha ilha yaalhakelhiye wiira yaahelhe mirima Ayahudi o nlhoko wa attu anrumelhenlhe Kuristo. Tho, iwarakha wa Aebraniya inomwooniha Yesu chenre awe wo utimiriha Malhehero ni waapanga opochera ishaani ahipange tho ntheko wo ukumiha isadaka mahuku o uhimalha. Yesu phi aari ishaani yo ulhivelhelhihiya milhatu chonkhaye cho uwonya, isadaka yo nkwaha mmoka, yo ulhivelhelhiha mahuku onkhaye. Paahi attu anrumelhenlhe Kuristo o alha mahuku ihu alha, ni ayo anoopatta malhove o uhelhiya nrima nhina iwarakha wa Aebraniya ilha, wiira yoorie unttwara Yesu Kuristo ukhalha phi ntu nohalha unooriha unrumelhelha Nlhuku, ni uthepa unrumelhelha Yesu mwanene (nlhako wo 12:2).
Khaawo ata ntu mmoka nochuwelha mpani lhepilhe iwarakha wa Aebraniya ilha, nansho attu oshoma ahohimia nlhove no waaromolha Napaolo, ashinna Luka ama Nabanaba. Mahuku ilhepiye aya ni ayo khanochuwania nansho attu enchi anorumelhelha wiira yaalhepiye ihinaaya iyaakha yo 70 baada yo uyaria wa Kuristo. Iwani yo Uyerusalemu yaatanganyie iyaakha 70 baada yo uyaria wa Kuristo, nansho ata inakhalhaka chiicho, ntu lhepilhe ikitabu ilha noromolha chittu thoko iwani iyo ihinaaya utanganyiya. Iwarakha wa Aebraniya ilha yaalhepiye wi iwani ya Arumi (nlhako wo 13:24) nkayaakawiya mmilhokoni mwa attu yanrumelhenlhe Kuristo.
Chiri nhina
Ntu lhepilhe iwarakha noomwooniha Yesu chinre awe wo ukhalha phi mulhupalhe mmilhokoni mwa anamilhohi a Nlhuku ni wa minepa o wiirimu (nlhako wo 1:1-4:13).
Tho noothepa wooniha wiira Yesu phi mulhupalhe mmilhokoni mwa opochera ishaani anovara ntheko mwi Inupa ya Nlhuku Uyerusalemu (nlhako wo 4:14-7:28).
Tho, ntheko wa Yesu phi mulhupalhe nhina Malhehano o Khalhayi Nlhuku aapannge awe ni attu awe wo iphiro yo Malhehero yanvanhe awe ashinna Musa (nlhako wo 8:1-10:31).
Vanomalhiha awe uhimiacha wiira Yesu phi mulhupalhe wo kila ittu, ntu lhepilhe iwarakha uyo nookumiha ikano cho uvarechesha (nlhako wo 10:32-13:17).
Wo umalhihera, ntu lhepilhe iwarakha uyo, noomalhiha iwarakha awe iyo wo uhimiacha malhove o uhelhana nrima ni waavaha attu isalamu (nlhako wo 13:18-25).